Potomkowie Holokaustu jak Syd Knecht, który kilka lat temu przyjechał do Mszczonowa, bo tu przed wojną mieszkali jego dziadkowie i rodzice. Wizytą w Mszczonowie jak mówił zakończył pewien rozdział, który nie dawał mu spokoju. Odwiedził Muzeum Ziemi Mszczonowskiej oraz kirkut, żydowski cmentarz.

Nekropolią od lat opiekuje się rodzina Jacka Szczepanika. Dbają o to by tam było schludnie, rozmawiają z przyjezdnymi, opowiadają, bo przecież przed wojną w ich domu mieszkali Polacy i Żydzi. Teraz przyjeżdżają ich bliscy najczęściej z Ameryki i Kanady. Są wzruszeni, idą się modlić, zadają pytania.

– Babcia mówiła, że tutaj jakby w dzisiejszym naszym domu była łaźnia, Żydzi to byli dobrzy ludzie, dogadywali się – mówi Jacek Szczepanik.

Żydzi zaczęli osiedlać się w Mszczonowie w końcu XVII wieku. Początki samodzielnej gminy sięgają II połowy XVIII wieku i roku 1763. Z sierpnia tego właśnie roku pochodzi wystawiony w Mszczonowie dokument zaświadczający, że tutejsza gmina otrzymała zezwolenie na założenie cmentarza. Nekropolia miała być zlokalizowana za miastem, przy drodze do Słabomierza, na starościńskiej działce o powierzchni 70 na 70 łokci. Starosta mszczonowski Aleksander Ossoliński zgadzał się także na założenie bóżnicy, która miała się znajdować w sąsiedztwie cmentarza, w domu zmarłego kupca żydowskiego Daniela. W tym czasie w mieście istniał już drewniany bet ha-midrasz.

Miejscowi Żydzi zajmowali się drobnym handlem i rzemiosłem, prowadzili karczmy, handlowali zbożem i produktami leśnymi, prowadzili gorzelnie i produkowali piwa. Byli też szewcami, krawcami czy kowalami.

W końcówce XVIII wieku pozycja Żydów w Mszczonowie wzrosła po dopuszczeniu ich do praw miejskich. Miasto znalazło się w bardzo trudnej sytuacji ekonomicznej, dlatego też chrześcijanie postanowili przyjąć do obywatelstwa miejskiego mieszkających w Mszczonowie Żydów w zamian za ich udział w obowiązkach, jakie spoczywały na mieszczanach. Porozumienie zostało podpisane 14.12.1778 roku.

Były jednak pewne ograniczenia między innymi wyznaczenie miejsca zamieszkiwania oraz zakaz produkcji trunków i dzierżawy propinacji.

Miasto niestety wielokrotnie trawił ogień, który zniszczył między innymi drewniany bet ha-midrasz a pożar jaki wybuchł w 1862 roku zniszczył 100 domów żydowskich i dopiero co wybudowaną synagogę.

W XIX wieku Mszczonów stał się znany dzięki założeniu przez Jakuba Dawida Kalisza miejscowej dynastii cadyków.

Niestety wojna zniszczyła spokojne życie Żydów i Polaków, we wrześniu 1939 roku po wkroczeniu do miasta Niemców zastrzelili 13 osób pochodzenia żydowskiego a inną grupę spalili żywcem w synagodze. Rok później wszyscy Żydzi musieli się przenieść do wyznaczonego osiedla.

W czasie II wojny światowej liczba Żydów w mieście wahała się od 2000 do 2200 osób.

źródło historyczne: https://sztetl.org.pl/